O raporcie:

Analiza prawno-ekonomicznych uwarunkowań procesu tworzenia i powiększania parków narodowych w Polsce. Raport jest próbą odpowiedzenia na pytanie dlaczego w Polsce od ponad 20 lat nie powstał żaden nowy park narodowy. Publikacja zawiera opis obecnych podstaw prawnych i zakresu funkcjonowania parków narodowych w Polsce. Następnie zidentyfikowane zostały przeszkody, które zablokowały proces tworzenia i powiększania PN. Autorzy proponują również szereg rozwiązań prawnych i ekonomicznych adresowanych do jednostek samorządu terytorialnego oraz lokalnych społeczności, które pozwoliłyby odblokować wskazane w raporcie przeszkody. Publikacja została uzupełniona o dwa case study: powiększenia Białowieskiego PN oraz utworzenia Turnickiego PN.

Kluczowe wnioski:

• W Polsce od 20 lat nie powstał park narodowy, ponieważ niezmieniane w tym okresie przepisy uzależniają ich tworzenie od decyzji samorządów, jednocześnie pozostawiając społeczności „parkowe” bez wsparcia rozwojowego i realnego wpływu na funkcjonowanie projektowanych parków narodowych.
• Trwałe rozwiązanie problemu wymaga kompleksowych działań, wśród których najważniejsza jest zmiana przepisu dającego władzom samorządowym prawo uzgadniania projektów tworzenia i powiększania parków narodowych. Procedurę uzgodnienia należy zastąpić opiniowaniem opartym na rozbudowanych konsultacjach społecznych, których efektem, oprócz stworzenia parku i określenia jego granic, powinien być program rozwojowy dla gmin „parkowych”, zawierający propozycje rekompensat i działań osłonowych dla społeczności lokalnej.
• Propozycje działań wspierających samorządy gminne mogą obejmować: wypłatę subwencji parkowej, preferencyjne warunki przy udzielaniu dotacji i pożyczek, indywidualne programy rozwojowe, a także likwidację ulgi dla parków narodowych z tytułu opłaty podatku leśnego.
• Bezpośrednie wsparcie dla mieszkańców jest równie istotnym elementem programu rozwojowego. Działania te mogą obejmować m.in. gwarancję zakupu drewna od parku narodowego, efektywniejsze zapobieganie szkodom wyrządzonym przez dzikie zwierzęta w parku narodowym i jego otulinie, wprowadzenie indywidualnych programów wsparcia dla rolników, mechanizm odstąpienia od ponoszenia kosztów podatku leśnego i rolnego na gruntach prywatnych położonych w granicach parków narodowych oraz gwarancję zatrudnienia dla pracowników Lasów Państwowych.
• Proponowane zmiany mają na celu zbudowanie, w dłuższej perspektywie, stabilnego systemu finansowania parków narodowych, funkcjonującego na podstawie funduszu celowego – Funduszu Parków Narodowych. Byłby on zasilany z różnych źródeł, w tym z: Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz opłat za wyłączenie z produkcji gruntów ornych, a także przychodów uzyskanych przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie z tytułu opłat za usługi wodne.