Co wydarzyło się ostatniego dnia WUF

W Forum fizycznie uczestniczyło ponad 10 tys. osób, a dodatkowo 6 tys. wzięło w nim udział zdalnie. W blisko 500 sesjach debatowało ponad 700 panelistów. – Po zakończeniu WUF patrzę w przyszłość optymistycznie. Wierzę, że mamy teraz więcej siły, by podjąć realne działania, by w naszych miastach żyło się lepiej – komentowała dyrektor wykonawcza UN-Habitat Maimunah Mohd Sharif.

Pełnomocniczka rządu ds. organizacji WUF, wiceminister finansów Małgorzata Jarosińska-Jedynak powiedziała, że dzięki obradom Forum, również polskie samorządy będą wdrażać działania przybliżające je do 17 celów zrównoważonego rozwoju.

Dyskusje na WUF dotyczyły przede wszystkim tego, jak miasta powinny radzić sobie z wyzwaniami związanymi z konfliktami zbrojnymi, zmianami klimatu oraz odbudową po pandemii COVID-19. Debatowali eksperci, ludzie biznesu, przedstawiciele władz centralnych i lokalnych średniego szczebla, co przyczyniło się do wysokiego poziomu merytorycznego rozmów. Do Katowic na WUF nie przyjechali najważniejsi burmistrzowie świata zachodniego, stosunkowo silna była natomiast reprezentacja miast południowoamerykańskich i afrykańskich. Sporo było też polityków z Ukrainy, którzy w większości brali udział w dyskusjach zdalnie.

W czasie Forum nie podjęto kluczowych politycznych decyzji. Celem było raczej wypracowanie pomysłów, rozwiązań i narzędzi, które pozwolą miastom realizować wypracowane przez ONZ cele zrównoważonego rozwoju.

Na WUF przedstawiano też dokumenty programowe (m.in. Krajowa Polityka Miejska 2030) i podpisywano wspólne deklaracje. Jedną z nich była "deklaracja katowicka", w której 20 europejskich metropolii zrzeszonych w sieci European Metropolitan Authorities (EMA) zobowiązało się działać na rzecz realizacji pięciu celów: wsparcia dla Ukrainy, zarządzania metropolitalnego, ochrony zasobów i infrastruktury, powstrzymania zmian klimatycznych oraz współpracy i wymiany międzynarodowej.

W ramach specjalnej ścieżki europejskiej dyskutowano o zwiększeniu dostępności mieszkań – zarówno od strony finansowej i systemowej, jak również poprzez dostosowanie infrastruktury do potrzeb różnych grup społecznych.

Podczas panelu "Affordable Housing Policies across Europe: discrepancies and similarities" uczestnicy zwrócili szczególną uwagę na różnice w dochodach mieszkańców europejskich krajów, co znacząco ogranicza dostępność mieszkań. W Polsce aż 40 proc. populacji znajduje się w luce czynszowej, czyli ma zbyt niskie dochody, żeby mieszkanie kupić lub wynajmować, a jednocześnie zbyt wysokie, by otrzymać mieszkanie komunalne lub socjalne. Jako rozwiązanie, które poprawi dostęp do mieszkań, paneliści wskazywali m.in. coliving, czyli budowę domów i osiedli ułatwiających nawiązywanie sąsiedzkich relacji między starszymi i młodymi.

W dyskusji "Challenges of affordable housing: social, financial, institutional" prezes Krajowego Zasobu Nieruchomości Arkadiusz Urban stwierdził, że należy zlikwidować lub głęboko zreformować mieszkalnictwo komunalne. Spotkało się to z silnym sprzeciwem publiczności.

Temat dostępności mieszkań podejmowany był także poza europejską ścieżką – w Pawilonie Polskim odbyła się dyskusja "Affordable housing in Poland 30 years after transition". Agata Twardoch z Politechniki Śląskiej mówiła o historii rynku mieszkaniowego. Następnie paneliści podczas krótkich prezentacji opowiedzieli m.in. o wpływie polityk mieszkaniowych na sektor. Adam Czerniak z Polityki Insight ocenił efektywność różnych programów mieszkaniowych i budowlanych w Polsce.

Uczestnicy dyskusji "Nowy Bauhaus – zrównoważona architektura, zielone budownictwo i planowanie przestrzenne" zastanawiali się, jak sprawić, by sektor budowniczy stał się mniej emisyjny i energochłonny, a budynki były bardziej przyjazne środowisku i lepiej odpowiadały na potrzeby użytkowników. Spotkanie organizowało Stowarzyszenie Architektów Polskich.

Na początku debaty Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy w UN Global Compact Network Poland, przedstawił dane, według których sektor budowniczy wykorzystuje 25 proc. (1,8 mld ton rocznie) zapotrzebowania na surowce pierwotne w UE, emituje 36 proc. całkowitej emisji CO2 w Unii i wykorzystuje 40 proc. wytwarzanej energii. Przewodniczący International Union of Architects José Luis Cortés przekonywał, że z zawodem architekta wiąże się wielka misja i odpowiedzialność, ponieważ projektując przestrzenie mogą zmniejszyć emisje. Architekci powinni też wpływać na przemysł, by produkował materiały jak najbardziej przyjazne środowisku.

Według Szymona Wojciechowskiego, prezesa APA Wojciechowski Architekci, obecne czasy są przełomowe, a ludzkość musi odpowiadać na nowe wyzwania, głównie związane z kryzysem klimatycznym. Dlatego znów aktualne stają się postulaty Bauhausu, czyli poprawa jakości życia, dostęp do zieleni, światła i przestrzeni.

Jednym z kluczowych wyzwań w budownictwie jest kwestia renowacji i termomodernizacji. Według prezeski SARP Agnieszki Kalinowskiej-Sołtys blisko 1/3 budynków w UE ma syndrom „chorego budynku”, co oznacza, że nie spełniają wymaganych warunków dotyczących ciepła, wilgotności czy jakości powietrza. Według prelegentów, kluczowe jest skłonienie właścicieli budynków jednorodzinnych, by podjęli wysiłek renowacji i termomodernizacji, korzystając z dotacji oraz własnych zasobów.

W dyskusji o planach klimatycznych polskich miast wiceprezydent Kielc Agata Wojda oceniła, że betonoza to przede wszystkim efekt presji inwestycyjnej, przez którą projekty realizowane są w pośpiechu i bez szerszych konsultacji. Ograniczenie zjawiska utrudniają źle zdefiniowane priorytety władz, niska świadomość klimatyczna, brak finansów oraz opór wielu urzędników. Podobne problemy zgłosili samorządowcy z Wrocławia, Jaworzna i Łomianek, których zdaniem walkę z betonozą należy zacząć od zacieśnienia współpracy władz z ekspertami (m.in. architektami krajobrazu) oraz edukacji mieszkańców, lokalnych polityków i administracji.

Według Małgorzaty Bartyny-Zielińskej z wrocławskiego ratusza walka z betonozą powinna być zapisana w prawie, np. poprzez wpisanie zielonych projektów do planów zagospodarowania przestrzennego. Z kolei Tomasz Tosza z Jaworzna mówił o konieczności zmiany klasyfikacji wydatków miast, by nakłady na zieleń traktowane były jako wydatki bieżące, a nie inwestycyjne. „To ostatni moment, żeby zasadzić drzewa, które będą miały szansę się przyjąć. Już dziś nasza ziemia często jest na to zbyt sucha i musimy je codziennie podlewać" – alarmował.

W dyskusji o dążeniu polskich miast do neutralności klimatycznej Justyna Pichowicz z Wałbrzycha oceniła, że największym wyzwaniem jest termomodernizacja starych budynków. Burmistrz Końskich Krzysztof Obratański podkreślał natomiast, że kluczowy wpływ na transformację ma kontrola nad spółkami komunalnymi. Z kolei prezydent Konina Piotr Korytkowski mówił, że szybsze przejście miasta z węgla na OZE wymaga wprowadzenia przez rząd ułatwień w budowie linii bezpośrednich, czyli łączących wytwórcę prądu z odbiorcą z pominięciem systemu przesyłowego.

Dialog "Transforming Cities through Innovative solutions and Technologies" poświęcony był innowacyjnym rozwiązaniom technologicznym, które mogą pomóc miastom sprostać wyzwaniom wynikającym z postępującej urbanizacji. Paneliści dyskutowali o szansach i zagrożeniach związanych z cyfryzacją miast, innowacjami w przestrzeni miejskiej i nowymi technologiami.

Niewątpliwą szansą dla miast są rozwiązania oparte na danych, które są dostępne w coraz większym stopniu i mogą stanowić podwaliny innowacyjnych rozwiązań. Dane należy jednak mądrze wykorzystywać, aby jak najlepiej służyły interesowi publicznemu. W tym celu konieczna jest współpraca różnych interesariuszy i władz z różnych szczebli administracji, co nie zawsze okazuje się proste w realizacji.

Przy wdrażaniu innowacji w miastach ważna jest też odpowiednia perspektywa - powinniśmy myśleć z wyprzedzeniem o tym, jakie rozwiązania okażą się najbardziej potrzebne i funkcjonalne nie tylko dziś, ale i za kilka dekad. To wymaga przyjęcia holistycznej perspektywy, obejmującej nie tylko doraźne potrzeby mieszkańców, ale także te, które dzielić będą przyszłe pokolenia.

Tworzenie innowacji i technologii nie jest celem samym w sobie - celem jest przede wszystkim poprawa jakości życia ludzi i kondycji środowiska, a technologia jest tym, co ma nam pomóc te wartości chronić i promować. Ta myśl wpisała się w poruszone kwestie inkluzywności, gdyż innowacyjne rozwiązania powinny służyć nie tylko przeciętnemu obywatelowi, ale również tym mieszkańcom, którzy potrzebują wsparcia, aby w pełni funkcjonować w życiu miejskim.