W pierwszej części spotkania wypowiadała się pani Joanna Kujawa, naczelniczka wydziału środowiskowego w departamencie zdrowia publicznego w ministerstwie zdrowia, a także senatorka i przewodnicząca komisji zdrowia w Senacie Beata Małecka-Libera. Pani Kujawa podkreślała, że w ministerstwie trwają prace nad tym, by mocniej zaangażować się w sprawy ochrony zdrowia przed skutkami zanieczyszczeń powietrza, a jeden z wiceministrów jest członkiem zespołu roboczego w tej sprawie zgromadzonego przez przedstawicieli ministerstwa klimatu. Zaś 19 czerwca w resorcie zdrowia ma się odbyć pierwsze w tej kadencji spotkanie rady zdrowia publicznego z udziałem przedstawicieli resortu, lekarzy i ekspertów.

Z kolei senatorka Małecka-Libera podkreślała, że kluczowe jest wzmocnienie społecznej świadomości w kwestii tego jak szkodliwy jest smog dla zdrowia, by móc skutecznie zachęcić polityków i administrację do działania, a obywateli – do tego by wywierali na władze silniejszą presję w tym względzie. Zapowiedziała, że senatorowie będą się starać wdrożyć uchwałę o ustanowieniu 2025 roku jako roku zdrowia publicznego.

Według ekspertów biorących udział w dyskusji przyjęta niedawno przez Parlament Europejski zmiana dyrektywy w sprawie jakości powietrza (AAQD), która powinna zostać wdrożona w Polsce w ciągu najbliższych dwóch lat, jest dobrym pretekstem do wzmożenia działań i połączenia wysiłków w kwestiach związanych z walką ze smogiem. Uczestnicy spotkania wskazywali na potrzebę lepszej współpracy przedstawicieli różnych resortów w celu wzmocnienia społecznej świadomości, a także świadomości środowiska lekarskiego, rozbudowy sieci pomiarowych, systemów analizy danych i zbudowania sprawnego systemu ostrzegawczego. Uczestnicy spotkania podkreślali, że ważne, by w tych działaniach jeden z resortów odegrał rolę lidera – i tak jak w kwestiach transformacji energetycznej, wymiany pieców czy zmiany przepisów takim liderem jest ministerstwo klimatu i środowiska, tak w kwestii zmiany świadomości liderem mogłoby zostać ministerstwo zdrowia, ponieważ działania prewencyjne mogą wygenerować gigantyczne oszczędności w systemie. Przedstawiciele środowiska lekarskiego podkreślali, że pracownicy ochrony zdrowia powinni stać się adwokatami tematu, a ministerstwo powinno zadbać o lepszą jakość kształcenia w tym obszarze. Ich zdaniem Polska jest jedynym krajem w Unii, w którym ministerstwo zdrowia nie jest liderem w kwestii tematu wpływu jakości powietrza na zdrowie.

Przedstawiciele samorządów wskazywali na potrzebę współpracy przy tworzeniu i wdrażaniu programów edukacyjnych – wiele przedstawicieli władz lokalnych ma już gotowe programy, którymi w łatwy sposób mogliby podzielić się z innymi.

Do udziału w pierwszej części dyskusji zaprosiliśmy prezesa ZE PAK i byłego pełnomocnika rządu ds. programu czyste powietrze Piotra Woźnego, prezydenta Rybnika Piotra Kuczerę oraz dyrektorkę wydziału klimatu i środowiska w urzędzie miasta Poznania, Magdalenę Żmudę. Nasi rozmówcy wśród naczelnych wyzwań w następnych latach wskazywali m.in. poradzenie sobie z niejasną komunikacją ze strony władz centralnych w sprawie polityki taryfowej, która utrudnia planowanie zmian źródeł ciepła. Wskazywali też na konieczność wyjaśnienia możliwości przyszłego dotowania pieców gazowych – większość ekspertów uważa, że skuteczna wymiana funkcjonujących w kraju kopciuchów będzie niemożliwa, jeśli wdrożony zostanie zakaz dotacji dla urządzeń grzewczych na gaz (według unijnego prawa ma on wejść w życie w 2025 r.). Kolejną kwestią jest zagwarantowanie finansowania i systematyczne reformowanie programu czyste powietrze, tak by odpowiadał zmieniającym się realiom i potrzebom beneficjentów. Inną kwestią wskazywaną przez zaproszonych ekspertów były zanieczyszczenia powietrza związane z transportem samochodowym – wiele dużych miast sprawnie radzi sobie z wymianą kopciuchów, podczas gdy programy związane z ograniczeniem smogu komunikacyjnego są znacznie mniej zaawansowane. Dlatego w tej kadencji samorządów więcej może być mowy o strefach czystego transportu i zazielenianiu komunikacji miejskiej niż o wymianie pieców. Jednak, jak zauważyli nasi rozmówcy, przy wdrażaniu w miastach stref, potrzebne są zmiany legislacyjne oraz wsparcie dla samorządów ze strony władz centralnych.

W czasie dyskusji rozmawialiśmy także o potrzebie zwiększenia liczby stacji monitorujących zanieczyszczenie powietrza, wynikające z niskiej emisji oraz z transportu. Uczestnicy wskazywali na potrzebę dzielenia się wiedzą o tym, jak edukować społeczeństwo, ale też samych samorządowców o sprawach związanych z zanieczyszczeniami powietrza oraz jak skutecznie prowadzić politykę antysmogową. Samorządowcy wskazywali, że aby skutecznie walczyć ze smogiem konieczne są edukacja, wsparcie finansowe dla mieszkańców ale też kontrola i egzekwowanie przepisów.

W naszym spotkaniu wzięło udział 32 osoby, w tym przedstawiciele ministerstwa klimatu i ministerstwa infrastruktury, urzędnicy miejscy z Krakowa, Warszawy i Poznania, samorządowcy z urzędów marszałkowskich na Śląsku i Mazowszu, posłowie, przedstawiciel Związku Miast Polskich oraz eksperci z organizacji, m.in. Polskiego Alarmu Smogowego, Forum Energii, Instrat, Polski Instytut Ekonomiczny, WWF, European Clean Air Centre i innych.

W pierwszej części dyskusji zaprosiliśmy do rozmowy troje posłów: Gabrielę Lenartowicz z Koalicji Obywatelskiej, Joannę Muchę z Polski 2050 i Macieja Koniecznego z partii Razem. Pytani o to, czy nowy minister klimatu powinien przyjąć ambitne stanowisko w toczącej się właśnie w Brukseli dyskusji w sprawie dyrektywy o jakości powietrza, nasi goście podkreślali, że istotniejsze od szybkiego zaostrzania norm jakości powietrza jest zadbanie o to, by wesprzeć szczególnie uboższych mieszkańców Polski w indywidualnych wysiłkach związanych z walką ze smogiem – czyli w wymianie pieców, termomodernizacji i opłatach za energię. Obecni na spotkaniu posłowie poparli też konieczność rezygnacji z zawieszania norm jakości dla paliw stałych (obecne zawieszenie norm funkcjonuje do końca 2023 r.). Ich zdaniem konieczne jest zaostrzenie norm jakościowych dla paliw stałych, ale nie należy go wprowadzać w tym sezonie grzewczym i trzeba zadbać o to, by na tego rodzaju zmiany byli przygotowani najubożsi. Wśród najważniejszych zmian, które powinny być wprowadzone do programu Czyste Powietrze, politycy wymienili wzmocnienie roli samorządów gminnych w programie, waloryzację dofinansowań, wprowadzenie całkowitego prefinansowania dla najuboższych oraz wprowadzenie specjalnych ścieżek dojścia do osób najuboższych, które bez zapewnionego dodatkowego wsparcia eksperckiego nie mają możliwości skorzystania z programu

W drugiej części spotkania przedstawiciele samorządów, administracji, biznesu, oraz eksperci i aktywiści przedstawiali najważniejsze, ich zdaniem, postulaty w kwestii walki ze smogiem. Uczestnicy spotkania zwracali uwagę na następujące aspekty:

• potrzeba ambitnego stanowiska ministra klimatu w sprawie dyrektywy o jakości powietrza (niezgoda na przesunięcie wdrożenia dyrektywy później niż w 2035 r. i ustalenie dat wdrożenia dyrektywy w zależności od możliwości konkretnych województw, by ewentualne przesunięcia terminów nie musiały dotyczyć całego kraju);
• finansowe i organizacyjne wsparcie samorządów przy wdrażaniu narzucanych im rozwiązań takich jak zintegrowany system ograniczeń niskiej emisji, finansowe wsparcie przy projektach związanych z termomodernizacją, a także wsparcie merytoryczne, instytucjonalne i organizacyjne przy wdrażaniu przez gminy ambitnych projektów związanych z ochroną środowiska. Uczestnicy postulowali też wsparcie samorządów przy przeprowadzaniu dekarbonizacji systemów ciepłowniczych i wzmocnienie dialogu między rządem a samorządami w tych obszarach, a także stworzenie instytucji zapewniającej możliwość takiego dialogu;
• nowelizacja programu STOP SMOG i zwiększenie kwot możliwych do wydania na poszczególne inwestycje;
• wzmocnienie i zapewnienie większej samodzielności działania wojewódzkim Funduszom Ochrony Środowiska, bo działając regionalnie łatwiej jest realizować określone cele i dążyć do określonych rezultatów przy realizacji różnych projektów dążących do poprawy jakości powietrza. Umożliwienie WFOŚ-iom dofinansowywania zadań zleconych samorządom;
• dostosowanie programu Czyste Powietrze do możliwości poszczególnych samorządów i uwarunkowań lokalnych oraz wzmocnienie roli gmin w projektowaniu programu;
• stworzenie dobrych baz danych dotyczących kwestii jakości powietrza ale też skutków wdrażanych zmian, by móc rzetelnie oceniać, które zmiany są najbardziej sensowne. Wzmocnienie narzędzi analitycznych umożliwiających ocenę efektywności zmian. Ujednolicenie metodyki prowadzenia pomiarów i baz danych o jakości powietrza w różnych miejscach w kraju. Ujednolicenie metodyki prowadzenia i opracowywania ocen rocznych w kwestii jakości powietrza.
• umożliwienie samorządom wojewódzkim udzielania wsparcia gminom w kwestii wymiany źródeł ciepła;
• reforma CEEB, uwiarygodnienie danych z bazy;
• nowe szkolenia dla gminnych doradców energetycznych i zapewnienie gminom finansowania i narzędzi umożliwiających utrzymanie doradców energetycznych w każdej gminie;
• zmiana języka w debacie publicznej o problemie walki ze smogiem. Więcej należy mówić o korzyściach z tym związanych, o zaoszczędzonych pieniądzach w ochronie zdrowia, o walce o jakość powietrza jako pozytywnej, ale też koniecznej inwestycji;
• stworzenie rządowego projektu prowadzonego w szkołach, przedszkolach i placówkach medycznych, w celu informowania rodziców dzieci o bieżącej jakości powietrza w miejscu, gdzie przebywa ich dziecko (np. przy szkole), a także o zagrożeniach związanych z zanieczyszczeniami oraz o ich źródłach.

Do udziału w pierwszej części dyskusji zaprosiliśmy szefa działu energetycznego w Polityce Insight Roberta Tomaszewskiego, prezesa fundacji Instrat Michała Hetmańskiego oraz starszego analityka zespołu klimatu i energii w Polskim Instytucie Ekonomicznym Kamila Lipińskiego.

Nasi rozmówcy byli przekonani, że niezależnie od wyniku wyborów parlamentarnych, przyszły rząd będzie kontynuował politykę utrzymywania niskich cen energii i gazu w 2024 r., a być może również dłużej. Powrót do realnych cen byłby trudną decyzją politycznie, ponieważ w ciągu ponad półtora roku czeka nas cykl wyborów: samorządowych, europejskich (wiosna 2024 r.) i prezydenckich (lato 2025 r.).

Według naszych ekspertów głównym wyzwaniem będzie dekarbonizacja, a konkretnie ustalenia tempa, ambicji i ram czasowych tego procesu. Rząd będzie również musiał podjąć decyzje dotyczące przyszłości programu atomowego, zarządzania nadchodzącym kryzysem na rynku węgla oraz redefinicji roli państwa i samorządu w produkcji energii.

Po wyborach planowana jest reorganizacja prac rządu w zakresie kwestii energii, transformacji i klimatu. PiS proponuje stworzenie nowego ministerstwa transformacji, a Koalicja Obywatelska dąży do utworzenia resortu przemysłu na Śląsku. Nowy rząd będzie również musiał kontynuować prace nad "Polityką energetyczną Polski do 2040 r.”– oraz zdecydować o zamknięciu w ciągu kilku lat co najmniej kilku kopalni węgla.

Robert Tomaszewski ocenił, że w kluczowych kwestiach energetycznych, nie ma znacznych różnic między PiS a opozycją, i jeśli dojdzie do zmiany władzy, obecna opozycja będzie kontynuować dużą część programów i projektów rządu Mateusza Morawieckiego.

Uczestnicy debaty zgodnie stwierdzili, że niezależnie od tego, kto będzie u władzy, nie zrezygnuje z prowadzenia programu Czyste powietrze. Jednak kwestie związane ze smogiem prawdopodobnie nie znajdą się na szczycie listy priorytetów rządzących.

W trakcie spotkania zwrócono również uwagę na szereg innych problemów, które będą musiały zostać rozwiązane przez przyszły rząd po wyborach. Należały do nich inwestycje w sieci przesyłowe, wzmocnienie zasobów merytorycznych w rządzie i Urzędzie Regulacji Energetyki, oraz potrzeba przeprowadzania szerszych konsultacji społecznych z udziałem branży energetycznej w procesie tworzenia legislacji.

Poseł PiS Grzegorz Gaża podkreślał, że to PiS jako pierwszy zajął się problemem smogu na poważnie na poziomie centralnym, m.in. wprowadzając program Czyste Powietrze. Mówił, że jeśli jego partia wygra wybory, to program będzie kontynuowany. Podkreślał, że problemem smogu powinny zajmować się przede wszystkim samorządy, przy finansowym wsparciu państwa. Jego zdaniem, potrzebne są szersze kampanie informacyjne, wspierane przez organizacje pozarządowe, by lepiej edukować społeczeństwo o skutkach smogu. Mówił też, że Polska powinna odchodzić od węgla w gospodarstwach indywidualnych nie wcześniej niż w 2049 r.

Poseł Aleksander Miszalski z KO przekonywał, że pomimo iż politycy sporo mówią o smogu, to temat nie przebija się do mediów. Mówił, że Koalicja Obywatelska po przejęciu władzy skutecznie zawalczy o wypłatę pieniędzy z KPO, co znacząco przyspieszy transformację energetyczną i ułatwi walkę ze smogiem. Jego zdaniem temat smogu w ograniczonym stopniu będzie przebijał się do publicznej świadomości w czasie kampanii parlamentarnej, a więcej będzie o nim w kampanii samorządowej, wiosną 2024 r. Miszalski krytykował zbyt wolną realizację programu Czyste Powietrze. Mówił, że aby móc wprowadzić ograniczenia w użytkowaniu węgla w gospodarstwach domowych, trzeba zapewnić Polakom alternatywę. KO nie zdecydowała jeszcze, kiedy wprowadzić zakaz palenia węglem – rozważane są 2030, 2035 lub 2040 r.

Posłanka Wanda Nowicka mówiła, że dla Lewicy kwestie ekologii i walki o czyste powietrze są priorytetem. Zdaniem tej formacji kluczowe jest zapewnienie wsparcia najuboższym, żeby mogli sobie pozwolić na wymianę źródła ciepła, dlatego Lewica będzie proponowała podwyższenie wysokości dopłat w ramach programu Czyste Powietrze. Dla partii istotne są też kwestie dofinansowania termomodernizacji oraz programu budowy tanich ekologicznych mieszkań, a także wspieranie niskoemisyjnego transportu w samorządach.

Poseł PSL Dariusz Klimczak mówił z kolei, że od węgla powinniśmy zacząć odchodzić dopiero wtedy, kiedy ludzie przestaną mieć potrzebę palenia nim. Zapewniał, że PSL bardzo wspiera rozwój OZE. Jeśli chodzi o zmiany w programie Czyste Powietrze, zaproponował uproszczenie procedur przy składaniu wniosków oraz decentralizację działania programu i podwyższenie poziomu dofinansowania.

Spotkanie pokazało, że partie nie mają sprecyzowanych programów w kwestii smogu oraz nie szykują się na to, żeby temat był szeroko podejmowany w kampanii parlamentarnej – większą rolę odegra w kampanii samorządowej.

Wiceprezydent Warszawy Michał Olszewski opowiadał, jakie są założenia dla strefy w Warszawie, która ma powstać w lipcu 2024 r. Podkreślał, że wprowadzenie strefy w stolicy jest wymogiem wpisanym do KPO, więc pomimo że pomysł ten budzi sprzeciw niektórych wyborców PiS i Konfederacji, to strefa na pewno wejdzie w życie w przyszłym roku. Tłumaczył też, dlaczego warszawska strefa obejmuje tylko śródmieście, z częściami przyległych dzielnic – według wiceprezydenta obszar ten został wyznaczony na podstawie tego, gdzie przekraczane są normy zanieczyszczeń powodowanych przez transport.

Zuzanna Szybisty, specjalistka do spraw komunikacji z agencji Profeina opowiadała o procesie konsultacji społecznych prowadzonych w związku w projektem wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie. Z kolei ekspert do spraw polityki transportowej Polskiego Alarmu Smogowego Bartosz Piłat mówił, że kluczową sprawą przy wprowadzaniu stref w Polsce jest to, by skutecznie egzekwować panujące w nich przepisy. Według niego już wprowadzenie zaplanowanych w KPO czterech stref, w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Katowicach, bardzo istotnie zmniejszy obecność na polskich drogach samochodów z najbardziej szkodliwymi silnikami. Piłat mówił też, że kluczowe we wprowadzaniu stref jest działanie perswazyjne na właścicieli aut, by przy zakupie kolejnych samochodów zwracali uwagę na jakość silnika i spełniane przez niego normy.

Obecni na spotkaniu samorządowcy wielokrotnie podkreślali, że zatwierdzony w ustawie system kontroli aut wjeżdżających do strefy, za pomocą naklejek na szyby, jest kosztowny oraz bardzo nieefektywny. Znacznie lepszym rozwiązaniem byłaby ich zdaniem kontrola oparta na systemie monitoringu. Samorządowcy postulują też, aby możliwe było wprowadzenie systemu opłat abonamentowych, tak by wprowadzenie strefy czystego transportu w mieście było dla władz lokalnych elementem zrównoważonej polityki, a nie kolejnym kosztem.

Eksperci wskazywali też, że, aby wprowadzać strefy czystego transportu, konieczne jest zapewnienie obywatelom wysokiej jakości transportu publicznego, co nie zawsze jest dostępne w mniejszych miastach. Przedstawiciele biznesu wskazywali z kolei, że istotnym elementem walki z zanieczyszczeniami związanymi z transportem jest inwestycja w elektromobilność, ale do tego potrzebne jest istotne wzmocnienie infrastruktury, w tym przede wszystkim liczby ładowarek do samochodów elektrycznych i magazynów energii.

Z kolei przedstawiciele NGO-sów przekonywali samorządowców, by przy planowaniu stref w miastach w większym stopniu wsłuchiwali się w głos strony społecznej, w tym przede wszystkim interesariuszy, którzy mogą najwięcej skorzystać na wprowadzeniu strefy – m.in. rodziców dzieci, osób starszych czy chorych.

Adam Traczyk, dyrektor polskiego oddziału inicjatywy More in Common, opowiadał, jaki jest stosunek Polaków do transformacji energetycznej. Według badań przeprowadzonych dla More in Common, większość Polaków popiera rozwój OZE i uważa, że era węgla dobiega końca. Co więcej, surowiec ten przestał być przez Polaków traktowany jako część narodowej tożsamości.

Prezes Fundacji Stocznia Kuba Wygnański opowiadał o ogólnopolskim panelu obywatelskim o cenach energii https://naradaoenergii.pl/. Wzięło w nim udział 100 obywateli, którzy wypracowywali rozwiązania dla rządzących, by sprawniej przeciwdziałali ubóstwu energetycznemu. Według Wygnańskiego, zdecydowana większość panelistów popiera rozwój OZE i opowiada się za przyspieszeniem transformacji energetycznej. Deklarują oni gotowość do podjęcia wysiłków w tym obszarze, ale jednocześnie oczekują od państwa spójnej strategii, przewidywalności i wsparcia dla najuboższych.

Trzecim z naszych gości był wiceprezydent Rybnika Piotr Masłowski, który przekonywał, że nawet w górniczym mieście możliwa jest aktywna polityka antysmogowa i skuteczne przekonanie mieszkańców do rezygnacji z węgla. Według Masłowskiego kluczem do sukcesu jest jasna strategia w tym obszarze i konsekwentne dążenie do jej realizacji. Wyzwaniem, na którym powinni się skupić rządzący w kraju, jak i samorządowcy, są ludzie najubożsi, którzy nie są w stanie podjąć się wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji własnych domów.

W dalszej części dyskusji samorządowcy, eksperci, przedstawiciele administracji centralnej oraz biznesu wypowiadali się na temat barier, które utrudniają odejście od węgla. Wiele osób wskazywało na niekonsekwentną politykę rządu, który z jednej strony promuje wymianę pieców w programie Czyste Powietrze, a z drugiej strony do tej wymiany zniechęca, oferując dodatek węglowy. W dyskusji zwracano też uwagę na centralistyczne podejście rządzących do produkcji i dystrybucji energii, co hamuje rozwój prosumeryzmu. Problemem jest też brak zaufania do rządzących, które zniechęca wielu ludzi do aktywnego działania w celu wymiany źródła ciepła czy zwiększenia efektywności energetycznej budynku, w którym mieszkają.

Jedną z odpowiedzi rządzących na obecny kryzys mają być zmiany w programie „Czyste powietrze”, które zostaną ogłoszone 15 grudnia. Planowane jest m.in. podwyższenie progów dochodowych uprawniających do programu i liczne zachęty do termomodernizacji.

Przedstawiciele biznesu, organizacji eksperckich i administracji publicznej mówili o konieczności przyspieszenia transformacji. Dla przedsiębiorców szczególnie trudne jest radzenie sobie ze skokowo rosnącymi cenami surowców i jednoczesne inwestowanie w transformację energetyczną. Według naszych rozmówców w Polsce mamy do czynienia z transformacją dwóch prędkości, ponieważ biznes inwestuje w odchodzenie od paliw kopalnych, a rząd prowadzi odwrotną politykę, zwiększając udział węgla w produkcji energii. Eksperci wskazywali, że powinien powstać system aukcji zachęcających przemysł do redukcji zużycia energii. Uczestnicy debaty mówili też o konieczności wzmocnienia walki ze smogiem, bo w obliczu drastycznego wzrostu cen nośników energii jest ryzyko radykalnego pogorszenia jakości powietrza z powodu palenia w piecach szkodliwymi materiałami. Wśród kluczowych działań, które mogą przyspieszyć transformację wskazywali edukację, skuteczną komunikację i planowanie zmian w dłuższej perspektywie.

Partnerem spotkania było Clean Air Fund.

Naszymi gośćmi byli dr Sonia Buchholtz, dyrektorka programu finansowania transformacji energetycznej w Forum Energii, Paweł Lachman, prezes zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła oraz Andrzej Guła, prezes stowarzyszenia Krakowski Alarm Smogowy. Buchholtz opowiadała o możliwościach oszczędzania ciepła w gospodarstwach domowych oraz systemowo. Lachman mówił o tym, jaki jest potencjał rozwoju rynku pomp ciepła w Polsce, zaś Andrzej Guła wskazywał na błędy we wprowadzanych przez rząd rozwiązaniach wspierających odbiorców ciepła.

W dyskusji uczestniczyły ponadto 24 osoby ze środowisk eksperckich i naukowych, samorządów wojewódzkich i miejskich oraz z biznesu. Sonia Buchholtz mówiła, że możliwości indywidualnego oszczędzania ciepła jest bardzo wiele. Jej zdaniem kluczem do sukcesu w przekonywaniu Polaków do tych rozwiązań jest pokazanie, że nie wpływają one na obniżenie jakości życia. Ekspertka wskazywała też, że w polskim społeczeństwie zdecydowanie lepiej sprawdzają się metody polegające na zachęcaniu do określonych zachowań, a nie wprowadzanie zakazów czy nakazów. Paweł Lachman mówił, że rewolucja związana z rosnącym popytem na pompy ciepła już się w Polsce zaczęła, ale może być zahamowana przez wysokie ceny energii elektrycznej i brak wystarczających regulacji w tym obszarze. Andrzej Guła zwracał uwagę na konieczność wprowadzenia kryterium dochodowego przy przydzielaniu dodatków dla odbiorców ciepła. Krytykował też rządzących za działania spowalniające rozwój popularności pomp ciepła. Przypominał ponadto, że obecnie stosowanie kopciuchów na węgiel to obecnie najdroższy i najmniej efektywny sposób na dostarczanie ciepła.

Uczestnicy debaty przyznawali, że nadchodząca zima będzie najpewniej jedną z najgorszych jeśli chodzi o zanieczyszczenie powietrza w ostatnich latach. Kilkoro z nich podkreślało, że nie widzi u rządzących woli do dialogu w tej sprawie i nie spodziewa się żadnych radykalnych działań, które pomogą ograniczyć zanieczyszczenie powietrza. Uczestnicy zwracali uwagę na to, że rządzący wobec kryzysu energetycznego działają ad hoc, nie przedstawiając długofalowej strategii. W efekcie spada społeczna świadomość tego, że rozpowszechnianie bardziej ekologicznych źródeł ciepła jest nie tylko zdrowsze, ale również opłacalne finansowo. Wobec spodziewanej trudnej zimy eksperci wskazywali na konieczność lepszego informowania społeczeństwa o poziomie zanieczyszczenia powietrza. Samorządowcy z zarządów województw zwracali uwagę na fakt, że rządzącym na szczeblu centralnym brakuje konsekwencji w działaniach antysmogowych, co często uniemożliwia samorządowcom konsekwentną realizację ich strategii. Opowiadali też o niepewnej przyszłości uchwał antysmogowych, w związku z apelami niektórych gmin o łagodzenie zapisów.

Wiele osób podkreślało w czasie debaty, że najlepszą drogą do oszczędzania ciepła jest termomodernizacja budynków, na którą rządzący kładą wciąż zbyt mały nacisk. Jednym z pomysłów była popularyzacja małej termomodernizacji – czyli wprowadzenie atrakcyjnych programów, dofinansowujących nawet niewielkie przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Uczestnicy zwracali też uwagę na to, że Polska powinna w tej kwestii wykorzystać fakt, że należy do liderów w produkcji wielu potrzebnych do tego materiałów, takich jak okna, drzwi, czy wełna izolacyjna. W debacie padały też inne pomysły, które pomogłyby poprawić sytuację na rynku energetycznym. Jednym z nich była reforma rynku węgla, która poprawiłaby jego przejrzystość i uregulowałaby system popytu i podaży.

Optymistycznym akcentem debaty była wypowiedź jednej z uczestniczek, która przypomniała o ambitnych działaniach Unii Europejskiej w obszarze transformacji energetycznej i dbania o jakość powietrza. Bruksela nie zamierza schodzić z tej drogi, i będzie wprowadzała regulacje w tym obszarze, które będą obowiązywały również w Polsce.

W debacie uczestniczyło ponadto 25 przedstawicieli samorządów i instytucji UE, środowisk eksperckich i naukowych, a także posłowie, aktywiści i przedstawiciele biznesu. Paweł Mirowski przedstawił główne założenia zmian w programie "Czyste powietrze", które mają wejść w życie jesienią 2022 r. Jak podkreślił, propozycja jest już gotowa i czeka na akceptację kierownictwa ministerstwa klimatu. Reforma programu ma dostosować go do warunków rosnącej inflacji, zwiększyć dostępność dla osób uboższych oraz poprawić efektywność energetyczną budynków. Osobom, które już otrzymały wsparcie, ma przysługiwać nowy dodatek termomodernizacyjny, a jego wysokość ma zależeć od dochodów. Planowany jest też wzrost progów dofinansowania dla przyszłych beneficjentów (Mirowski nie podał konkretów, ale są one zapisane w propozycji dla ministerstwa klimatu), a także progu wejścia do programu – obecnie o wsparcie mogą ubiegać się osoby, których roczny dochód wynosi do 100 tys. zł (po zmianach ma to być 120 tys. zł). NFOŚiGW chce też wprowadzić prefinansowanie dla wymiany pieców u najuboższych. Kolejną zmianą ma być uproszczenie płatności i rozliczania wniosków.

Wiceprezes NFOŚiGW zapowiedział także, że progi wejścia do programu "Czyste powietrze" nie będą uzależnione od wielkości miejscowości, mimo że w dużych miastach większość mieszkańców nie może skorzystać z dopłat ze względu na wyższe dochody. Mówił również, że nie ma planów, by dostosowywać wysokość dofinansowania z programu od osiągniętej efektywności energetycznej budynków.

Wiele głosów w dyskusji dotyczyło konieczności zwiększenia dofinansowania na termomodernizację budynków, ponieważ jest to jedyna racjonalna droga do poradzenia sobie z rosnącymi cenami nośników energii. Drugi często podnoszony postulat dotyczył konieczności zwiększenia efektywności pracy wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, których słaba wydolność przy procedowaniu wniosków sprawia, że cały proces trwa zwykle wiele tygodni. Dyskutanci zwracali też uwagę na konieczność przeprowadzania okresowych przeglądów programu "Czyste powietrze" oraz badań, które wykazałyby, jakie są największe bariery w przystępowaniu do programu. Część rozmowy skupiła się na problemie osób najuboższych, którzy mieszkają w bardzo niskiej jakości domach, których nie opłaca się termomodernizować.